Opinie: Jacqueline Hoogland
De ontwikkelingen van de afgelopen maanden.
We hebben bijzondere maanden achter de rug. Eind februari stond de wereld er goed voor, nu in juli is de wereld totaal veranderd. En ook de vooruitzichten zien er heel anders uit. We zien dat de groep jongeren tot 27 jaar het hardst getroffen wordt. Deze jongeren hebben vaak bijbaantjes of kortdurende contracten, de banen die er als eerst uitgeknikkerd worden
Ook zien we dat de coronamaatregelen zorgen dat onderwijsachterstanden bij kwetsbare groepen toenemen, de berichten in de media hierover waren in de afgelopen weken meer dan duidelijk. Jongeren die ondersteuning nodig hebben hun school of studie, en deze hulp thuis niet kunnen krijgen, lopen een grotere achterstand op en komen op een te laag niveau terecht. De tegenstellingen tussen kansrijk en kansarm worden steeds groter, net als het heersende ‘ik ben toch al kansloos’-gevoel bij de jongeren zelf.
Wat hebben jongeren nodig?
‘Ome Jan’ Schildkamp – bekende Rotterdammer en ‘straatprofessor’, die zijn stinkende best deed en doet jongerenproblematiek eigenhandig aan te pakken – had ten tijde van de jongerenproblematiek in Hoogvliet één belangrijk credo:
“Wat hebben jongeren nodig? Wonen, Werken en een Relatie!”
Okay, Jan zei niet relatie, maar Wijf. Zijn wij de afgelopen jaren als samenleving erin geslaagd om de voorwaarden te scheppen voor jongeren die ze nodig hebben? Hebben we de oplossing gevonden om hen te helpen bij perspectief in hun leven? Ik denk het niet. Jongeren trekken op verschillende leefgebieden aan het kortste eind: huisvesting, de arbeidsmarkt, onderwijs en corona gooit er overal nog een schepje bovenop.
De laatste jaren zien we dat het aantal dakloze jongeren verdubbeld is. Het aanbod van beschikbare woningen voor jongeren, voor rond € 300,- per maand, is ontzettend laag. De meeste woningen staan in wijken die vallen onder de ‘Rotterdamwet’, waar mensen een inkomen moeten hebben dat hoger is dan 120% van het bijstandsniveau. Ook als we kijken naar de arbeidsmarkt blijkt de groep jongeren de meest kwetsbare groep: beperkte kansen en kortlopende contracten, het leidt allemaal tot toenemende armoede bij deze jonge doelgroep.
En die onderwijsachterstand die zij in coronatijd opgelopen hebben? Het is nog maar de vraag wanneer ze die in kunnen lopen. Lukt dit niet, dan stromen zij uit onder hun potentiële niveau. En dan hebben we het over het toenemende lerarentekort nog niet eens gehad, want ook dat draagt natuurlijk niet bij aan een oplossing. Wist je dat 80% van de jongens met een migratieachtergrond die een hbo-studie starten, hun eerste jaar niet afmaken? Dat is niet alleen zorgwekkend, het móet gekanteld worden, willen we deze jongeren perspectief bieden. Ze hebben dus wél een havo- of vwo-diploma gehaald, ze zitten vol potentie!
Dan de thuissituatie: veel ouders kunnen hun kinderen niet ondersteunen bij het leren. En als er binnen de gezinnen dan ook nog sprake is van armoede, laaggeletterdheid en spanningen. Dan kun je je voorstellen dat met daarbovenop de coronamaatregelen, ook de thuissituatie er niet beter op geworden is. Trouwens, als we dan naar die laatste voorwaarde van ‘Ome Jan’ kijken: een relatie beginnen tijdens de coronamaatregelen wordt ook wel een dingetje. Kortom van Wonen, Werken en een Relatie komt niet veel terecht.
Waar worden jongeren nog meer mee geconfronteerd?
Zoals ik al aangaf: jongeren worden geconfronteerd met armoede, schulden, geen uitzicht op een baan, steeds grotere verschillen tussen arm en rijk en een moeilijke thuissituatie. Tel daarbij op dat jongeren in ons land niet allemaal dezelfde kansen krijgen, door hun achtergrond bijvoorbeeld, en het drama is wel compleet. Burgemeester Aboutaleb gaf in een interview aan dat door de bovenstaande problemen voor een deel van de jongeren de criminaliteit dan wel erg aanlokkelijk wordt. Als je niet te eten hebt, je bent je baantje kwijt en je kunt snel geld verdienen met het bezorgen van een pakje, waarom zou je dat dan niet doen? Gelukkig hebben wij in Rotterdam, want daar kom ik vandaan, een burgemeester die het snapt en die heel duidelijk aangeeft dat beter onderwijs de sleutel is. Maar dan nog.
Welke maatregelen worden er voorgesteld?
We doen ons best: inmiddels zijn er door de diverse onderdelen binnen de overheid een aantal maatregelen genomen. Het rijk heeft miljoenen extra ter beschikking gesteld om woningen voor jongeren te realiseren, er is extra geld uitgetrokken om werkeloosheid onder jongeren te bestrijden, armoede onder jongeren is een van de belangrijkste punten bij overheden en dan heb ik vast nog een paar maatregelen gemist. In Rotterdam worden scholingsfondsen gerealiseerd om jongeren op te leiden voor nieuwe beroepen en voor beroepen waar werkgelegenheid gegarandeerd is, zoals Zorg, ICT, Onderwijs en Techniek. Ook worden er Wijkbasisbanen gerealiseerd, wat mij doet denken aan de oude Melkertbanen. Niets mis mee, zolang we het zien als een opstap naar een betaalde baan, zoals nu ook weer in Rotterdam wordt voorgesteld.
Zijn deze maatregelen voldoende?
Ik weet niet waarom, maar ik ben bang. Bang, omdat het lijkt alsof we nog steeds niet door hebben dat al deze goede bedoelingen, voorstellen en deze miljoenen niet tot resultaat leiden. De aanpak is te fragmentarisch is, te geïnstitutionaliseerd en zit vast in regels en protocollen.
Ambtenaren wordt al decennia verweten dat ze niets doen, terwijl ze in deze tijden worden geconfronteerd met een werkdruk die zijn weerga niet kent door alle extra aanvragen voor bijstand et cetera. De wijkteams worden gevangen gehouden in een toenemende werkdruk, omdat steeds meer families in de problemen komen of doordat ook zij niet door het systeem van hun eigen diensten heen kunnen breken. Daarnaast staat samenwerking in het sociaal domein nog in de kinderschoenen, de goede voorbeelden zijn er wel maar worden niet gezien.
Jullie zouden nu kunnen denken: ‘Wat een droeftoeter’. Niets is minder waar hoor, mensen die mij kennen weten dat ik juist een super positief ingesteld mens ben: ik zie altijd kansen en probeer om samenwerkingen op te zetten die uiteindelijk leiden tot veranderingen. Dat gezegd hebbende is de slotvraag, welke veranderingen zijn er nodig om jongeren hun toekomst terug te geven?
Noodzakelijke veranderingen
- Vraag de jongeren zélf wat ze nodig hebben.
- Geef ze hulp binnen twee weken, wachtlijsten maken moedeloos.
- Ga met elkaar om de jongeren heen staan, los van het systeem.
- Ga samenwerkingsverbanden aan waarbij jongeren snel en zonder barrières worden geholpen, nooit meer van het kastje naar de muur.
- Niet het proces, maar de uitkomst telt.
- Hard met een D en met een T. Jongeren hebben ook zelf een verantwoordelijkheid. ‘Vraag niet wat de samenleving voor jou kan doen, vraag wat jij kan doen voor de samenleving’.
- Beter onderwijs en voldoende leerkrachten.
- Jongeren op een opleiding begeleiden om uitval te voorkomen.
- Multiproblematiek oplossen. Jongeren moeten op alle leefgebieden geholpen worden: schulden, uitbuiting, discriminatie op welke manier dan ook mag niet meer bestaan. Of je nu dik bent, een vrouw, je wieg ergens anders heeft gestaan, je seksuele geaardheid, je kleur of omdat je een scheve neus hebt.
Jongeren zijn onze toekomst, ons grootste kapitaal. Zij zijn het waard om onze meningsverschillen voor aan de kant zetten, om onze instituties en de systemen ondergeschikt maken. Samen met elkaar focussen op de nieuwe economie die razendsnel op ons afkomt.
Nieuwe banen, nieuwe kansen en nieuwe opleidingen. Laten we kansen benutten en het belang van de jongeren voorop stellen. Zij zijn het waard. En soms ook niet en dan verdienen ze een trap onder hun R… Hard met een D en met een T. Samen kunnen wij het verschil maken.
Over het bovenstaande van gedachten wisselen? Ik hoor het graag.
j.hoogland@futuro.nl, 06 – 20 41 20 77